1) Faktoring tanımı ve tarihçesi nedir?
Faktoring, mal veya hizmet satışından doğmuş veya doğacak alacakları temlik alarak satıcı firmaya garanti, tahsilat/alacak yönetimi ve finansman (ön ödeme) hizmetlerinin sunulduğu finansal bir enstrümandır.
Faktoringte taraflar;
FAKTOR: Faktoring hizmeti veren kuruluş.
MÜŞTERİ: Faktoring hizmetlerinden yararlanan taraf (satıcı).
BORÇLU: Temlik konusu alacağın borçlusu (alıcı) Faktoring hizmetinin verilebilmesi için faktor ile müşteri arasında faktoring sözleşmesi imzalanması gereklidir.
Faktoring'in kökleri, 4.000 yıl önceye, Mezopotamya kralı Hammurabi zamanına dayanmaktadır.
Aslında tarihsel gelişim sürecinde, ticarete önem veren bütün medeniyetler, ilk senet iskontosu işlemini yapan Roma'lılar dahil faktoringin daha basit formlarını kullanmışlardır. Günümüzdeki şekli ve işleviyle faktoring uygulamaları 1960'lı yıllarda başlamıştır. Avrupa'da ilk faktoring şirketinin kurulması da bu dönemdedir.
2) Faktoring hizmetleri nelerdir ?
İş Görme (tahsilat, alacak yönetimi gibi): Alacak hesaplarının ve kayıtlarının tutulması, tahsilatının takibidir. Tahsilat hizmeti, borçlunun fiilen ve rızayla yaptığı ödemelere inhisar edip, faktoring şirketlerinin temlik olunan alacakları yargı ya da icra yoluyla takip, borçluya ihbar, ihtar gibi beyanlarda bulunma yükümlülüğü yoktur.
Finansman (ön ödeme): Müşteri tarafından temlik edilen alacakların vadesi beklenmeden, müşterinin ihtiyacına göre, faktoring sözleşmesi hükümleri çerçevesinde Faktor tarafından ön ödeme yapılmasıdır. (Finansman Sağlanması)
Garanti: Faktoring sözleşmesi hükümleri çerçevesinde borçlunun ödememe riskinin faktor tarafından üstlenilmesi halidir.
3) Faktoring'in sunduğu finansman, garanti ve iş görme (tahsilat) hizmetlerinin tamamından yararlanmak durumunda mıyım?
Hayır, bu 3 hizmeti birlikte alabileceğiniz gibi, hizmetlerde ayrı ayrı olarak da yararlanabilirsiniz.
4) Faktoring'in türleri nelerdir?
*Tam Hizmet Faktoringi: Yaygın olarak kullanılan geleneksel faktoring türüdür. Satıcı firma ile faktoring şirketi arasında devamlılık gösteren bir anlaşma ile faktor, normal ticari ilişkilerden doğan ve doğacak tüm fatura ve benzeri belgeler ile tevsik edilen alacakları temlik almayı, alacakları tahsil etmeyi, alacak kayıtlarını tutmayı ve ön ödeme yapmayı kabul eder. Bu tür faktoring hizmetleri, alacakların tahsil edilememe riskinin faktoring şirketince üstlenilip üstlenilmemesi durumuna göre iki alt gruba ayrılır.
a) Kabilirücu (Geri Dönüşlü) Faktoring: Faktoring şirketinin Borçlu'nun ödememe riskini üstlenmediği işlemlerdir.
b) Gayri kabilirücu (Geri Dönüşsüz) Faktoring: Faktoring şirketinin faktoring sözleşmesi hükümleri çerçevesinde borçlunun ödememe riskini üstlendiği işlemlerdir. Borçlu (alıcı) ve müşteri (satıcı) arasındaki temel ilişkiden ya da sair sebeplerden kaynaklanabilecek ihtilaf halleri garanti kapsamı dışındadır.
*Toptan Faktoring: Düşük değerli ve çok sayıda alacaklarla ilgili olarak kullanılan bir faktoring türüdür. Finansman işlevinin ön planda olduğu bu tür faktoring, satıcının tüm satışlarını, diğer bir deyimle, cirosunu, toptan olarak faktöre temlik etmesidir. Tam hizmet faktoringinden farkı, faktör tarafından satış kayıtlarının tutulmaması ve borcun ödenmeme riskine karşı güvence olmamasıdır. Ayrıca, borçlulara ödemeyi faktöre yapması için fatura üzerinde bildirimde bulunulmasına rağmen, alacakların tahsil edilmesinden satıcının, faktoring şirketinin bir acentası gibi sorumlu olmasıdır.
*Vade Faktoringi: Ön ödemeyi içermeyen bir faktoring türüdür. Bu tür anlaşmalarda esas olan alacağın tahsili ve satış kayıtlarının tutulması hizmetleridir. Taraflar anlaştığı takdirde, borcun ödenmemesi riskinin faktoring şirketince üstlenilmesi de bu tür faktoring işlemleri içine dahil edilebilir.
Faktör satıcıya alacak hakkını fatura tarihinden sonra mutabık kalınan sürede öder.
*Bildirimli Faktoring: Alacak temlikinin borçluya ihbar edildiği faktoring türüdür.
*Bildirimsiz Faktoring: Alacağın faktoring şirketine temlik edildiğinin Borçluya bildirilmediği faktoring türüdür. Borçlulardan tahsilatı Müşteri (satıcı) yapar ve faktora ödenir. (Faktorun temlik, ihbar ve tahsilat hakkı saklıdır.)
*Alacak İskontosu: Genel olarak yalnız finansman hizmetinin verildiği bir faktoring türüdür. Finansman gereksinimi olan, fakat alacakların yönetimi ve borcun ödenmemesine karşı korunma gereksinimi olmayan firmalar için uygulanan bir yaklaşımdır. Burada alacağın faktoring şirketine temlik edildiği borçluya bildirilmeyebilir, satıcının faktora temlik ettiği alacakların tahsilatı, faktor adına yine satıcı firma tarafından yapılır.
Bu açıklamalardan anlaşılacağı üzere, faktoring işlevlerinin ayrı ayrı veya bir arada uygulanması değişik faktoring türlerini yaratmaktadır. Burada esas olan, işlevlerden bir kısmının kullanılmadığı durumlarda yanlış yorum yapılarak bu işlemin bir faktoring işlemi olmadığı şeklinde bir sonuç çıkarılmamasıdır. Yukarıda belirtilen tüm faktoring türleri bütün dünyada faktoring işlemi olarak kabul edilip uygulana gelmektedir.
5) Doğacak alacak temliki nedir?
Borçlar Kanunu'nda, temlik anında mevcut olan ya da temlikden sonra ortaya çıkacak müstakbel alacakların temliki, belirlenebilir olması şartı ile yapılabilmektedir. Belirlenebilir olmaktan kasıt temlik edilen alacakların en geç ortaya çıkması anında borçlunun, alacağın hukuki nedeni ve miktarının belirlenmesinin yeterli olmasıdır. Çünkü belirlilikten amaç temlikin ileride ortaya çıkacak alacaklardan hangisini kapsadığını şüpheye yer kalmadan ortaya koyabilmektir.
BDDK ilgili mevzuat düzenlemeleri uyarınca mal veya hizmet satışında alacağın temlik edilebilmesi için;
Faktoring şirketi ile faktoring şirketi müşterisi arasında doğacak alacağın temlikine yönelik bir sözleşme yapılması, söz konusu sözleşmede işin tanımının, alacağın niteliğinin, tutar veya tutarın hesaplanamaması durumunda, hesaplamaya baz oluşturacak veriler çerçevesinde belirlenen azami faktoring limiti ile ödeme şartlarının açıkça belirtilmiş olması,
Bahis konusu sözleşmedeki söz konusu hususların, faktoring şirketi müşterisi ile borçlu arasında imzalanan sözleşme, sipariş formu, proforma fatura ve/veya akreditif belgeleri ile varsa bunlara ilave olarak doğacak bir alacak olacağını gösteren diğer belgelerle tevsik edilmesi,
Mal veya hizmet satışından kaynaklanan bir ticari ilişki bulunduğunu ve temlike konu alacakların da bu ticari ilişki çerçevesinde doğacağını ispatlayacak şekilde bütün bu belgelerin doğruluğunun ve tutarlılığının bir bütün halinde kontrol edilerek değerlendirilmesi, bunların kurumumuz denetim elemanları tarafından yapılacak denetime hazır bir şekilde dokümante edilmesi,
Alacağın doğmasını müteakip düzenlenecek fatura veya fatura benzeri belgelerin mutlak suretle en kısa süre içerisinde faktoring şirketi tarafından müşteriden temin edilerek işlem dosyasına eklenmesi zorunluluk arz etmektedir.
6) Faktoring işlemlerinden tahsil edilen ücretler nelerdir?
KOMİSYON: Faktoringin sunduğu hizmetler karşılığında müşteriden aldığı ücretdir.
FAKTORİNG ÜCRETİ (FAİZ): Faktorun kullandırdığı ön ödemeye karşılık aldığı faiz tutarıdır.
MASRAF: Faktorun, faktoring ücreti ve komisyon dışında, aldığı (posta, havale, EFT, vb.) bedellerdir.
BSMV: Faktoring hizmetleri karşılığında alınan komisyon, ücret ve masraf gibi gelirler BSMV'ye tabidir. Yalnız, Türkiye'ye döviz kazandırıcı işlemlerden doğan faktoring ücret, komisyon ve masrafları BSMV'den muaftır.
7) Faktoring sözleşmelerinin hukuksal niteliği nedir?
Faktoring sözleşmesi, atipik, karma muhtevalı bir sözleşme olup çeşitli unsurları içerebilmektedir. Türüne göre belli unsurlara daha fazla ağırlık tanınmış veya içerdiği fonksiyonlara göre o unsura hiç yer verilmemiş olabilir.
Faktoringin yerleşmiş ve genel kabul görmüş uygulamaları çerçevesinde ön ödeme (finansman), alacakların tahsili ve alacakların ilişkili olduğu hesapların yönetimi (iş görme) ve garanti unsurları ön plana çıkmaktadır.
Faktoring şirketleri, müşterileri ile imzaladıkları çerçeve anlaşma niteliğindeki faktoring sözleşmelerini bütün bu unsurları diledikleri tarzda ve kapsamda belirleme imkanına sahip bulunmaktadır.
Özetle, faktoring faaliyetlerinin fonksiyonları dikkate alındığında, faktoring sözleşmeleri; alacağın temliki, finansman (ön ödeme, kredi), vekalet, hizmet ve garanti unsurlarını içermesi sebebiyle karma muhtevalı, tarafların edimlerinin belli bir zamana yayılması sebebiyle de sürekli borç ilişkisi doğuran bir nitelik arzetmektedir.
Bu tip sözleşmelere ilişkin kanuni düzenlemeler faktoring sözleşmelerinin tayin edilen muhtevasına göre uygulama alanı bulmaktadır.
8) Dünyadaki faktoring zincirleri hakkında bilgi verir misiniz?
Bugün iki uluslararası organizasyondan bahsedebiliriz. Büyüklük sıralamasına göre;
- FCI (Factors Chain International)
- IFG (International Factors Group)
Bu zincirler kendi belirledikleri içtüzükler ya da yönetmeliklerle faaliyet göstermektedir. Tüm zincirlerin organizasyonların kuralları temelde birbirine benzemektedir. Değişik ülkelerden birçok faktoring şirketi de bu organizasyonlara üyedir. Organizasyonlara üye olan faktoring şirketi de o organizasyonun kurallarına uymayı kabul etmiş olmaktadır. Uluslararası faktoring işlemleri yapan veya yapmak isteyen faktoring firmaları için bu üyelikler önemli avantajlar sağlamaktadır. Ancak bir organizasyona üye olmayan faktoring şirketi de uluslararası faktoring işlemleri yapabilir. Bu durumda iş yapmak istediği ülkelerde muhabirlik ilişkileri kurması ve ikili anlaşmalar yapması gerekir.
9) Faktoring hizmetlerinden kimler yararlanabilir?
Yurtiçi ve uluslararası ticaret, vadeli satış yapan tüm işletmeler faktoring hizmetlerinden yararlanabilir. Herhangi bir bilonço büyüklüğü ya da ciro kriteri bulunmamaktadır.
10) İthalat faktoringinde malın gümrükleme işlemlerini faktoring şirketi mi yapar?
Hayır, tüm evraklar sizin adınıza düzenlenir ve malı gümrükten siz çekersiniz.
11) İthalat faktoringi işlemlerinde ihracatçı nasıl bir doküman imzalar?
İhracatçı firma ödeme talimatı ve temlikname bilgilerini içeren bir sözleşme imzalar .
13) İhracat yaptığım tüm alıcıları faktoring sistemine dahil etmek durumunda mıyım?
Hayır. Kendi risk değerlendirmenize göre belirlediğiniz alıcılarınızı sisteme dahil edip, dilediklerinizi sistem dışında tutabilirsiniz.
14) Faktoring ile alıcılarımıza tanıyacağımız vadeyi artırabilir miyiz?
Faktoring uygulaması ile fatura bedelinin belli bir yüzdesini hemen alabileceğiniz için, vadeden doğan nakit sıkıntısını yaşamadan alıcılara vade tanıma olanağı elde etmiş olursunuz.
15) Alıcılarımız ile şirketimiz arasına bir faktoring kuruluşunun girmesi sorun yaratabilir mi?
Alacaklarınızı tahsil eden ve size gerekli finansman sağlayabilen faktoring yönteminde alıcılarınızla aranızdaki ticari anlaşmalardan kaynaklanmakta, bu çalışma şartları çerçevesinde takip edilmektedir. Bu nedenle de alıcılarınızla aranızda bir sorun yaşanmayacaktır.
16) Faktoring işlem bürokrasisini arttırır mı?
Hayır. Yurtiçi veya yurtdışı açık hesap satışlarınızda faktoring yaptığınız firmayı önceden bir kez bilgilendirmeniz ve faturaların üstüne temlik notlarını yapıştırmanız yeterli olacaktır. Çekli satışlarınızda ise müşterinizi bilgilendirmeniz bile gerekmeyebilir.
17) Faktoringe konu bir alacak, borçlusu tarafından ödenmediğinde kanuni takip işlemi nasıl yapılacaktır?
Bu husus müşteri ve faktor arasındaki anlaşmaya bağlıdır. Takibat müşteri tarafından yapılabileceği gibi, masrafları müşteriye ait olmak üzere faktor kuruluş tarafından da yapılabilmektedir.
18) Faktoring işleminden yararlanmak için vadeli alacaklarımın tamamını devretmek zorunda mıyım?
Hayır, esasen faktoring alacakların toptan ve peşinen temlik edilmesi uygun olmakla birlikte, böyle bir zorunluluk bulunmamaktadır.
19) Açık hesap çalıştığım müşterilerden olan alacaklarımı faktoringe nasıl konu edebilirim?
Açık hesap (alacak bedelinin banka transferi yoluyla ödendiği durumlar) çalışılan firmalardan olan alacaklar faktoringe konu edilebilir. Fatura borçluya gönderilirken, üzerine bir not konularak bu faturadan doğan alacağın faktora temlik edilmiş olduğu ve bedelinin faktorun hesabına ödenmesi gerekeceği borçluya ihbar edilebilir.
20) Kabilirücu ve gayrikabilirücu faktoring ne demektir?
Kabilirücu faktoring, faktoring şirketinin alacağın ödenmeme riskini üstlenmediği faktoring şekli olup bu modelde finansman ve tahsilat hizmeti verilir. Alacakların ödenmemesi durumunda faktoring şirketinin satıcı firmaya rücu etme ve yapılan ön ödemeyi talep etme hakkı bulunur.
Gayrikabilirücu faktoring ise başta belirlenen limitler ve şartlar çerçevesinde, alacağın ödenmeme riskinin faktoring şirketince üstlenilmesidir.
21) Faturalı alacağa konu malda reklamasyon (ayıplı mal) olması durumunda garanti kalkar mı?
Garantinin kalkmasında en önemli sebeplerden biri malın ayıplı olması veya alıcı tarafından talep edilen maldan farklı bir malın gönderilmiş olmasıdır. Bunun yanında limit tahsis şartlarının yerine getirilmiş olması, uluslararası faktoring kurallarına uyma, alıcı firma ile yapılan sözleşme ya da sipariş koşullarına uyum garantinin geçerliliği ve devamı için zorunludur.
22) Alacakların vadesi ne olmalıdır?
Peşin satışlar faktoringe konu edilemez, genel olarak 120 güne kadar vadeli alacaklar için faktoring işlemi yapılabilir ancak daha uzun vadeler için çalışma şartları faktoring şirketlerince değerlendirilebilir.
23) Hangi alacaklar faktoringe uygun değildir?
Fatura ve benzeri evraka dayalı olmayan/olmayacak alacaklar faktoringe uygun değildir. Aynı zamanda genel olarak yatırım malları, kolay bozulabilen ürünler ve grup içi satışlardan doğan alacaklar faktoringde tercih edilmezler.
24) Faktoring işlemlerinde ön ödeme oranı nedir?
Ön ödeme oranı, temlik edilen alacakların vadesi, işlem hacmi ve alacakların kredilibilitesine bağlı olarak belirlenen onaylı alacakların ne kadarlık kısmının müşteriye finansman olarak kullandırılacağını ifade eden orandır.
25) İhracat faktoring işlemlerinde aynı alıcı için birden fazla faktoring şirketiyle çalışılabilir mi?
Hayır. Bir alıcıya yapılan tüm ihracatın tek bir faktoring şirketinden geçirilmesi gereklidir. Aynı alıcıya yapılacak ihracatın bölünerek farklı faktoring şirketleri üzerinden faktor edilmesi uluslararası faktoring kurallarına aykırı olup yapılması halinde alacaktan doğan hakkın kaybedilmiş olmasının yanı sıra ihracatçının faktoring şirketleri nezdindeki kredibilitesini düşürecektir.
26) İhracat faktoringine başlandığında ilgili alıcıya yapılan tüm ihracatın faktoringden geçirilmesi zorunlu mudur?
Evet. Faktoring işlemine konu olan alıcılara yapılan tüm ihracatın faktoring şirketi üzerinden geçirilmesi şarttır. Mevcut limitin ithalat faktorü tarafindan iptal edilmesi ya da ihracatçı tarafindan limit iptali talep edilmesi halinde muhabirin riski sıfırlanana kadar yine faturaların faktoringden geçirilmesi gerekmektedir. Bu uluslararası faktoring kurallarının gereği olup FCI'a (Factors Chain International) veya IFG'ye (International Factors Group) üye tüm faktoring şirketlerini bağlayıcı bir kuraldır.
27) Ne tür satışlar ihracat faktoringin kapsamına girmektedir?
Vadeli ve mal mukabili olarak yapılan tüm satışlar ihracat faktoringi kapsamına girmektedir. Vesaik mukabili yapılan satışlar, akreditifli işlemler ve peşin satışlar 2F ihracat faktoringine konu edilmemektedir. Akreditifli işlemlerden sadece standby akreditif türüne ihracat faktoringi uygulama olanağı bulunmaktadır.
28) Gerçek kişiler faktoring yapabilir mi?
Gerçek kişi tacirler faktoring'den faydalanabilirler.
29) Faktoring işleminden yararlanabilmek için mutlaka fatura kesilmiş olması gerekiyor mu?
Mevzuatta faktoringe konu edilecek alacakların fatura ve benzeri bir belgeye dayalı olmaları öngörülmüştür. Bundan anlaşılması gereken faturanın esas olduğudur. Ancak, hukuki ve teknik anlamda fatura kesilmesi mümkün olmayan ancak benzeri bir belgeyle tevsik edilebilen alacaklar da faktoringe konu edilebilecektir.
30) Faktoring ile banka kredileri arasında fark var mıdır?
Banka kredileri ile faktoring arasında muhasebe tekniği açısından farklılık bulunmaktadır. Banka kredileri mali borçlar kalemi içerisnde yer alırken, faktoring borçları satıcılar kalemi içerisinde yer alır. Yapılan faktoring işleminin gayrikabilirücu olması halinde ise işlem tamamen bilanço dışına çıkarabilmektedir. Bu da firmaların bilançolarında olumlu sonuçlar doğurmaktadır.
31) Hangi alacaklar temlik edilemez?
Temlik yasağı bulunan alıcılar ile ilgili satışlar, borçlu firma ile karşılıklı ticaret söz konusu ise ve satış yapılan firmayla ortaklık bağının olduğu işlemlerde temlik işlemi gerçekleşemez.
32) Faktoring'in finansman hizmetinin bankaların ticari kredi ürününe kıyasla avantajları nelerdir ?
Banka Kredisi
Satıcının kredibilitesi esastır.
Bilançoda borçların artmasına neden olur.
Faktoring Finansmanı
Satıcı ve/veya alıcı kredibiletisine bakılır.
Bilançoda vadeli alacakların nakde dönüşmesini sağladığı için, alacak devir hızını arttırır.
Özellikle açık hesap ve mal mukabili alacaklarda Faktoring Garanti Hizmeti ile şüpheli alacak oluşumunu engelleyebilir.
33) Finansman ihtiyacı olmadığı durumlarda faktoring'den yararlanabilir mi?
Evet yararlanabilir. Finansman fonksiyonu faktoringin hizmet ve garanti fonksiyonları ile birlikte üç fonksiyonundan sadece birisidir. Finansman fonksiyonundan yararlanmadan sadece tahsilat ve/veya garanti fonksiyonlarından yararlanmak mümkündür.
34) İhracat faktoring işleminde ithalatçımız haberdar olacak mıdır?
İstihbarat aşamasında ithalatçınız haberdar olmayabilir. Ancak ihracat faktoring hizmeti almak istediğinizde ithalatçınıza faktoring hizmetlerinden faydalanacağınızı bildiren bir mektup göndermeniz istenecektir ve bu durumda işlemden haberi olacaktır.
Seçilecek çalışma şekline göre ithalatçınıza bildirilebilir. Yapılacak işlem şekli bildirimli faktoring işlemi olacaksa yurtdışında ithalatçı firmanıza bildirim yapılacak ve düzenlenen her fatura üzerine alacağın temlik edildiğine ilişkin not konulacaktır. (2F ihracat işlemlerinde ağırlıklı olarak yapılan çalışma şekli bildirimlidir.)
Çalışılacak işlem şeklinin bildirimsiz faktoring olduğu durumlarda ithalatçı firmanız işlemden haberdar olmayacaktır. Ancak vadede ödenmeme durumu ortaya çıktığı zaman ithalatçı firmaya alacakların temlikli olduğu bildirimi faktorlar tarafından yapılabilecektir.
35) Faktoring şirketi kurmak için neler yapılmalıdır?
Faktoring şirketlerinin kuruluş ve faaliyet esasları 6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu ile gelen düzenlemelerle belirlenmiştir. İlgili kanunun 6. maddesi kuruluş, 7. maddesi ise faaliyet esaslarını açıklamaktadır.
36) Faktoring şirketleri herhangi bir denetlemeye tabi midir?
2006 yılından itibaren faktoring işlemleri Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından düzenlenmiş ve BDDK tarafından denetlenmektedir.
Yine Türk Parasını Koruma ve Terörünün Finansmanı Önleme Tedbirleri doğrultusunda Mali Suçları Araştırma Kurumu (MASAK) kurallarına uyum çerçevesinde MASAK tarafından da denetime tabi tutulmaktadırlar .
37) Faktoring sektörü ile ilgili istatistiki bilgilere nereden ulaşabilirim?
Derneğimiz ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu'nun (BDDK) www.bddk.org.tr adresli web sayfalarından faktoring sektörü ile ilgili istatistiki veriler raporlarına ulaşabilirsiniz.
38) FKB'ye üyelik zorunlu mudur?
6361 Sayılı Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketleri Kanunu'na göre; şirketler faaliyet izni alınmasından itibaren 1 (bir) ay içerisinde Finansal Kurumlar Birliği'ne üye olmakla yükümlüdür.
